Atık konusu insanlığın topyekün bir şekilde hassasiyet göstermesi gereken bir konu. Zira insanlığın geleceğini en ciddi şeklide tehdit eden konuların başında elektronik atıklar konusu gelmektedir. Bugün okyanuslar plastik atıklar tarafından çok ciddi bir biçimde tehdit altındadır ve yapılan araştırmalar gösteriyor ki deniz canlılarının metabolizmaları %4 oranında mikro plastik atıklardan oluşmaktadır. Bunun ne anlama geldiğini her ne kadar bugün anlayamasak da gelecekte insanlığın nasıl bir çıkmaza düşeceğine çarpıcı bir şekilde insanlık olarak tanıklık edebiliriz. Plastik atıklar, geri dönüşüm katma değeri düşük ve üretimi çok yüksek miktarlarda olduğu için başımızın derdi. Elektronik atıklarda ise denkleme başka değişkenler dahil oluyor. Elektronik atıklar son yılların verilerine bakıldığında yükseliş ivmesi en yüksek olan atık türü. Elektronik atıkların ivmesini bu kadar yükselten şeyleri ise iki ana başlıkta toplayabiliriz:
- Dünya genelinde tıpkı plastikte olduğu gibi çok yüksek üretim kapasitesi
- Elektronik ürünlerde kullanılan bilinçli eskitme yöntemi
Bilinçli eskitme şu an için hepimizin maruz kaldığı bir kavram aslında. Bu yazımızda sizler için bilinçli eskitme ve elektronik atıklar konusunu birlikte işleyeceğiz.
Bilinçli Eskitme Nedir?
Basit olarak ifade etmemiz gerekirse eğer bilinçli eskitme, teknolojik materyal üretim firmalarının yazılımsal veya donanımsal müdaheleler ile ürünlere yapay bir son kullanma tarihi belirlemeleridir. Örneğin 1980 yılında üretilmiş bir buzdolabı 30 yıl boyunca çalışabilirken 2010 yılında üretilmiş bir buzdolabı 2020 yılına geldiğinde arızalar vermeye başlıyor. Teknoloji sürekli geliştiği için bu konuda teknik bir sıkıntı yok. Problem üretilen ürünlerde ucuz materyal seçimi ve bilinçli eskitme uygulanması. Beyaz eşya sektörü bilinçli eskitmeden nispeten daha az etkilenen sektörlerden biri. Ancak konu akıllı telefon noktasına geldiğinde bilinçli eskitme tekniklerinin olanaklarımızı ve verimli alet kullanmamızı ciddi bir biçimde etkilediğini yakından görüyoruz. Özellikle aldığımız akıllı telefonların aldıkları güncellemeler sonucu aşırı yavaşlaması sonrasında hurda telefon olarak atıl kalması söz konusu çalışmaların eseridir.
Bilinçli Eskitme ve Elektronik Atıklar
Plastik konusunda atık miktarının engellenmesi ve geri dönüşümü konusunda imkanlar biraz daha kısıtlı olsa da elektronik atık konusu öyle değil. Özellikle eski elektronik eşya olarak adlandırılabilecek materyallerin elektronik atığa dönüşmesi engelleyecek ve tekrar kullanıma kazandırılabilecek pek çok yöntem söz konusu. Eski eşyaların tekrar kullanıma kazandırılma oranı arttıkça bilinçli eskitmeden kaynaklanan elektronik atık artışını ciddi şekilde engelleyebiliriz.